ประวัติความเป็นมาของชาวเมี่ยนหรือเย้า
ชาว เมี่ยน (เย้า) ถิ่นฐานเดิมอยู่ในประเทศจีนแถบแม่น้ำแยงซี จีนเรียกขานว่า เย้า แปลว่า ป่าเถื่อน เมี่ยน เป็นชื่อที่ทางราชการตั้งให้ หรือบางครั้งจะเรียกว่า “อิ้วเมี่ยน” แปลว่ามนุษย์ การอพยพโยกย้าย ของเผ่าเมี่ยน 12 สกุลลงมาทางใต้ประมาณศตวรรษที่ 15-16 เข้าสู่ เวียดนาม ผ่าน ลาว และเข้ามาทางตอนเหนือของ ประเทศไทย เข้ามาอยู่ในประเทศไทยในราว 100 ปีเศษที่ผ่านมา
ภาษา
จัดอยู่ในตระกูลจีน – ทิเบต สาขาแม้ว – เย้า มีภาษาพูดไม่มีภาษาเขียน จึงได้นำเอาภาษาเขียนของภาษาฮั่นมาใช้
ลักษณะบ้านเรือน
จะปลูกบ้านคร่อมดินโดยใช้พื้นดินเป็นพื้นบ้าน โดยไม่ตั้งอยู่บนยอดเขาหรือไม่ตั้งอยู่บนทีสูงกว่าต้นน้ำ และจะต้องไม่เป็นหุบเขา ตั้งอยู่ในระดับความสูง 1,000 – 1,500 เมตร จากระดับน้ำทะเล
ครอบครัว ครอบครัวเมี่ยนส่วนมากจะเป็นครอบครัวขยาย ทุกคนต้องเคารพเชื่อฟัง หัวหน้าครอบครัว ถือกันตามศักดิ์ อาวุโส และการนับญาติทางฝ่ายชาย เมื่อแต่งงานจะนำภรรยาของตนเองมาอยู่กับพ่อแม่ฝ่ายชาย
อาหารการกิน
นิยมกินข้าวเจ้า (ข้าวสวย) ใส่ถ้วยพร้อมตะเกียบ ส่วนกับข้าวนิยมกินอาหารที่ปรุงสุกแล้ว ส่วนมากมีรสเค็มด้วยเกลือ
การแต่งกาย
- ชาวเมี่ยนหญิง เครื่องแต่งกายประกอบด้วย นุ่งกางเกงขาก๊วยเป็นผ้าสีดำ ปักลวดลายด้านหน้า ผ้าคาดเอว ผ้าโพกศีรษะ เสื้อคลุมแขนยาว ด้านหลังเป็นผ้าตรงชิ้นเดียว ด้านหน้าเป็นผ้า 2 ชิ้น มีไหมพรมสีแดงเป็นพวงที่สอบเสื้อ
- ชาวเมี่ยนผู้ชาย จะสวมเสื้อตัวสั้นหลวม คอกลม ชิ้นหน้าห่ออกอ้อมไปติดกระดุมลูกตุ้มเงิน 8 – 10 เม็ดเป็นแถวทางด้านขวา กางเกงขาก๊วย ตัดเย็บผ้าทอมือย้อมครามสีน้ำเงินหรือดำ จะมีลายปักและกระเป๋าติดอยู่ด้านหน้า
เครื่องดนตรี
จะเล่นในโอกาส ช่วงประกอบดำเนินพิธีในพิธีกรรม เช่น งานแต่งงาน งานบวช งานศพ พิธีดึงวิญญาณคนตายจากนรก เครื่องดนตรีของเมี่ยนมี 2 ประเภท คือ เครื่องเป่าได้แก่ ปี่ (จยัด) ทำด้วยทองแดง ทองเหลือง ความยาวประมาณไม่น้อยกว่า 50 เซนติเมตร และเครื่องตีได้แก่กลอง ฆ้อง และฉาบ
ความเชื่อและพิธีกรรม
ชาวเมี่ยนส่วนใหญ่จะนับถือเทพยดา วิญญาณบรรพบุรุษ และวิญญาณทั่วไป ทุกบ้านจะมีหิ้งบูชา เป็นที่สิงสถิตของวิญญาณบรรพบุรุษ และมีความเชื่อในเรื่องที่อยู่เหนือธรรมชาติ และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ตลอดจนการนับวันเดือนปี สิ่งที่เกี่ยวข้องกับชีวิตประจำวัน โชคลางและการทำนาย
วัฒนธรรมประเพณี
พิธีกรรมที่สำคัญ จะมีพิธีกรรมการตั้งครรภ์ พิธีกรรมการเกิด การสู่ขวัญ การบวช การแต่งงาน พิธีงานศพ ขึ้นปีใหม่ และวันกรรม วันเจี๋ย เจียบ เฝย (สาร์ทจีน) พิธีซิบตะปูงเมี้ยน
จุดเด่น ของชนเผ่าเมี่ยน (เย้า)
บ้านปางค่าใต้ ต.ผาช้างน้อย อ.ปง จ.พะเยา ได้แก่ พาสปอร์ตที่ยาวที่สุดในโลก (ปัจจุบันในพื้นที่โครงการหลวงมีชาวเมี่ยนอาศัยอยู่ในพื้นที่ ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงปังค่า อ.ปง จ.พะเยา)
