PTSD หรือ Post-Traumatic Stress Disorder คือ โรคความเครียดหลังเหตุการณ์รุนแรง เป็นภาวะทางจิตใจที่เกิดจากการสัมผัสกับเหตุการณ์ที่กระทบกระเทือนจิตใจอย่างรุนแรง เช่น สงคราม ความรุนแรง การถูกทำร้าย อุบัติเหตุ หรือภัยพิบัติธรรมชาติ ผู้ที่มีอาการ PTSD มักมีความคิด ความทรงจำ และความรู้สึกที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์นั้นซ้ำๆ อยู่ตลอดเวลา ส่งผลให้เกิดความวิตกกังวล กลัว และหลีกเลี่ยงสิ่งต่างๆ ที่อาจทำให้นึกถึงเหตุการณ์นั้น
อาการของ PTSD
อาการของ PTSD มักปรากฏให้เห็นภายใน 1 เดือนหลังจากเหตุการณ์ แต่อาจเกิดขึ้นได้ช้ากว่านั้น อาการของ PTSD แบ่งออกเป็น 4 กลุ่มหลักๆ ดังนี้
กลุ่มอาการหวนคิดถึงเหตุการณ์ (Re-experiencing symptoms) ประกอบด้วย
- ภาพหลอนหรือความฝันเกี่ยวกับเหตุการณ์นั้น
- ความทรงจำหรือความคิดเกี่ยวกับเหตุการณ์นั้นที่เกิดขึ้นซ้ำๆ
- รู้สึกเหมือนเหตุการณ์นั้นกำลังเกิดขึ้นอีกครั้ง
กลุ่มอาการหลีกเลี่ยง (Avoidance symptoms) ประกอบด้วย
- พยายามหลีกเลี่ยงสิ่งต่างๆ ที่อาจทำให้นึกถึงเหตุการณ์นั้น
- ไม่สามารถพูดถึงหรือนึกถึงเหตุการณ์นั้นโดยไม่รู้สึกแย่
- สูญเสียความสนใจในกิจกรรมที่เคยชอบ
- รู้สึกแยกตัวจากผู้อื่น
กลุ่มอาการกระตุ้น (Arousal symptoms) ประกอบด้วย
- หงุดหงิดง่าย ฉุนเฉียวง่าย
- มีปัญหาในการนอนหลับ
- สมาธิสั้น
- ตกใจง่าย
- ตื่นตัวมากเกินไป
กลุ่มอาการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ (Negative alterations in cognitions and mood symptoms) ประกอบด้วย
- รู้สึกผิด รู้สึกผิดหวัง
- รู้สึกโดดเดี่ยว แยกตัวจากผู้อื่น
- รู้สึกสิ้นหวัง
- รู้สึกหมดความสนใจในกิจกรรมที่เคยชอบ
สาเหตุของ PTSD
สาเหตุของ PTSD ยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด แต่เชื่อว่าเกิดจากปฏิกิริยาทางร่างกายและจิตใจต่อเหตุการณ์ที่กระทบกระเทือนจิตใจอย่างรุนแรง เหตุการณ์ดังกล่าวอาจก่อให้เกิดความเครียดและวิตกกังวลอย่างมาก จนทำให้ระบบประสาทและสมองเกิดความผิดปกติ ส่งผลให้เกิดอาการต่างๆ ของ PTSD
การรักษา PTSD
การรักษา PTSD มีหลายวิธี ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการและปัจจัยอื่นๆ ของผู้ป่วย การรักษาอาจทำได้ด้วยวิธีต่างๆ ดังนี้
- การให้ยา ยาที่ใช้รักษา PTSD ได้แก่ ยาต้านอาการซึมเศร้า ยาต้านอาการวิตกกังวล และยานอนหลับ
- การให้คำปรึกษา การให้คำปรึกษาเป็นวิธีหลักในการรักษา PTSD รูปแบบการให้คำปรึกษาที่นิยมใช้ ได้แก่ การให้คำปรึกษาแบบจิตบำบัด การให้คำปรึกษาแบบกลุ่ม และการให้คำปรึกษาแบบครอบครัว
- การบำบัดทางพฤติกรรม การบำบัดทางพฤติกรรมเป็นวิธีที่ช่วยให้ผู้ที่มี PTSD เรียนรู้ที่จะรับมือกับอาการต่างๆ ของตนเองได้ รูปแบบการบำบัดทางพฤติกรรมที่นิยมใช้ ได้แก่ การฝึกหายใจ การฝึกผ่อนคลาย และการฝึกจินตนาการ
การฟื้นตัวจาก PTSD
การฟื้นตัวจาก PTSD ใช้เวลานานและต้องใช้ความพยายาม สิ่งสำคัญคือต้องได้รับการรักษาอย่างเหมาะสมและต่อเนื่อง ผู้ป่วยควรได้รับการสนับสนุนจากครอบครัวและคนใกล้ชิด เพื่อให้สามารถผ่านพ้นช่วงเวลาที่ยากลำบากนี้ไปได้
การป้องกัน PTSD
การป้องกัน PTSD สามารถทำได้โดยการสร้างสติและตระหนักรู้ในตนเอง เรียนรู้วิธีรับมือกับความเครียดและวิตกกังวล และหลีกเลี่ยงการเผชิญกับเหตุการณ์ที่อาจก่อให้เกิดความเครียดหรือวิตกกังวลอย่างรุนแรง
ผลกระทบของ PTSD
PTSD ส่งผลกระทบต่อผู้ป่วยทั้งในด้านร่างกายและจิตใจ ผู้ป่วยอาจมีอาการต่างๆ เช่น นอนไม่หลับ เบื่ออาหาร หงุดหงิดง่าย ฉุนเฉียวง่าย สูญเสียสมาธิ มีปัญหาในการทำงานหรือการเรียน แยกตัวจากผู้อื่น รู้สึกสิ้นหวัง คิดฆ่าตัวตาย เป็นต้น ผลกระทบของ PTSD อาจส่งผลต่อความสัมพันธ์ในครอบครัว การทำงาน และสังคมของผู้ป่วยได้
หากมีอาการของ PTSD ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาที่เหมาะสม
