Gaslighting เป็นรูปแบบหนึ่งของการควบคุมทางอารมณ์ (emotional abuse) โดยใช้การบิดเบือนความจริง สร้างความสับสน หรือทำให้เหยื่อสงสัยในความคิดและความรู้สึกของตนเอง
คำว่า gaslighting มาจากชื่อตัวละครในภาพยนตร์เรื่อง Gaslight (1944) ตัวละครในภาพยนตร์เรื่องนี้พยายามทำให้ภรรยาของเขาเชื่อว่าเธอกำลังคลั่งไคล้ โดยปิดไฟในบ้านและเปลี่ยนตำแหน่งของเฟอร์นิเจอร์ เมื่อภรรยาของเธอสังเกตเห็นสิ่งผิดปกติ ตัวละครในภาพยนตร์เรื่องนี้จะปฏิเสธและทำให้เธอเชื่อว่าเธอกำลังคิดไปเอง
Gaslighting มักพบในความสัมพันธ์ที่มีลักษณะการควบคุม เช่น ความสัมพันธ์ที่ฝ่ายหนึ่งมีอำนาจหรือมีอิทธิพลเหนืออีกฝ่ายหนึ่ง ผู้ที่ตกเป็นเหยื่อของ gaslighting มักเป็นคนที่อ่อนแอหรือเปราะบาง เช่น ผู้ที่มีปัญหาสุขภาพจิต ผู้ที่มีปัญหาด้านความสัมพันธ์ ผู้ที่มีปัญหาด้านครอบครัว เป็นต้น
รูปแบบของ gaslighting มีหลายรูปแบบ เช่น
- ปฏิเสธความจริง ผู้ที่ตกเป็นเหยื่อของ gaslighting มักถูกปฏิเสธความจริงหรือถูกทำให้เชื่อว่าเธอกำลังคิดไปเอง เช่น หากเหยื่อสังเกตเห็นพฤติกรรมที่ผิดปกติของคู่ครอง คู่ครองอาจปฏิเสธและบอกว่าเหยื่อกำลังคิดไปเอง
- บิดเบือนความจริง ผู้ที่ตกเป็นเหยื่อของ gaslighting มักถูกบิดเบือนความจริง เช่น หากเหยื่อเล่าเรื่องอะไรบางอย่าง คู่ครองอาจบิดเบือนความจริงหรือเปลี่ยนเรื่องราวให้กลายเป็นเรื่องอื่น
- ทำให้เหยื่อสงสัยในความคิดและความรู้สึกของตนเอง ผู้ที่ตกเป็นเหยื่อของ gaslighting มักถูกทำให้สงสัยในความคิดและความรู้สึกของตนเอง เช่น หากเหยื่อรู้สึกไม่สบายใจกับพฤติกรรมของคู่ครอง คู่ครองอาจทำให้เหยื่อสงสัยว่าเธอกำลังคิดไปเองหรือเธอกำลังเรียกร้องความสนใจ
Gaslighting สามารถสร้างความเสียหายทางจิตใจและอารมณ์ต่อเหยื่อได้อย่างมาก เหยื่ออาจเริ่มสงสัยในตัวเอง รู้สึกไร้ค่า และสูญเสียความมั่นใจในตัวเอง เหยื่ออาจพัฒนาอาการทางจิต เช่น ภาวะซึมเศร้า โรควิตกกังวล และโรค PTSD
หากพบว่าตัวเองตกเป็นเหยื่อของ gaslighting ควรขอความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญ เช่น นักจิตวิทยาหรือนักบำบัด ผู้เชี่ยวชาญจะช่วยประเมินสถานการณ์และหาแนวทางในการรับมือกับปัญหา
