เดจาวู (Déjà vu) เป็นปรากฏการณ์ทางจิตที่มีลักษณะเป็นความรู้สึกคลับคล้ายคลับคลาว่าเคยพบเจอเหตุการณ์ที่กำลังเกิดขึ้นอยู่ในปัจจุบันมาแล้วในอดีต แต่ไม่สามารถจำได้ว่าเหตุการณ์นั้นเกิดขึ้นที่ไหนและเมื่อใด ปรากฏการณ์นี้มักเกิดขึ้นอย่างกะทันหันและสั้นๆ เพียงไม่กี่วินาที บางครั้งอาจนานถึงไม่กี่นาที
เดจาวูเป็นปรากฏการณ์ที่พบได้ทั่วไป การศึกษาพบว่าประมาณ 60-70% ของประชากรเคยมีประสบการณ์เดจาวูอย่างน้อยครั้งหนึ่งในชีวิต เดจาวูสามารถเกิดขึ้นได้ทุกเพศทุกวัย แต่มักเกิดขึ้นบ่อยในช่วงวัยที่มีอายุ 15-25 ปี และจะค่อยๆ เกิดขึ้นน้อยลงเมื่อมีอายุเพิ่มมากขึ้น
สาเหตุของการเกิดเดจาวู
สาเหตุของการเกิดเดจาวูยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด แต่นักวิทยาศาสตร์ได้เสนอทฤษฎีต่างๆ มากมาย ดังนี้
- ทฤษฎีความทรงจำ เชื่อว่าเดจาวูเกิดจากความทรงจำที่ผิดพลาด สมองอาจประมวลผลข้อมูลที่ได้รับจากประสาทสัมผัสต่างๆ ผิดพลาด ทำให้รู้สึกว่าเคยพบเจอเหตุการณ์นั้นมาแล้วในอดีต ตัวอย่างเช่น ขณะกำลังเดินไปตามถนน เราอาจเห็นป้ายโฆษณาที่มีข้อความหรือรูปภาพที่เราเคยเห็นมาก่อน แต่เราอาจจำไม่ได้ว่าเห็นที่ไหนและเมื่อใด ทำให้รู้สึกเหมือนเคยพบเจอป้ายโฆษณานั้นมาแล้ว
- ทฤษฎีความคาดหวัง เชื่อว่าเดจาวูเกิดจากความคาดหวังที่มากเกินไป สมองอาจคาดเดาสิ่งที่จะเกิดขึ้นในอนาคตได้แม่นยำจนทำให้รู้สึกว่าเคยพบเจอเหตุการณ์นั้นมาแล้วในอดีต ตัวอย่างเช่น ขณะกำลังอ่านหนังสือ เราอาจคาดเดาได้ว่าจะเกิดอะไรขึ้นต่อไปในเนื้อเรื่อง และเมื่อเหตุการณ์นั้นเกิดขึ้นจริง เราอาจรู้สึกเหมือนเคยพบเจอเหตุการณ์นั้นมาแล้ว
- ทฤษฎีการตีความ เชื่อว่าเดจาวูเกิดจากกระบวนการตีความของสมอง สมองอาจตีความเหตุการณ์ที่กำลังเกิดขึ้นอยู่ในปัจจุบันผิดพลาด ทำให้รู้สึกว่าเคยพบเจอเหตุการณ์นั้นมาแล้วในอดีต ตัวอย่างเช่น ขณะกำลังดูภาพยนตร์ เราอาจเห็นฉากหนึ่งที่มีองค์ประกอบคล้ายกับฉากที่เราเคยเห็นมาก่อนในภาพยนตร์เรื่องอื่น ทำให้รู้สึกเหมือนเคยพบเจอฉากนั้นมาแล้ว
- ทฤษฎีความผิดปกติทางสมอง เชื่อว่าเดจาวูเกิดจากความผิดปกติในการทำงานของสมอง เช่น ความผิดปกติของสมองส่วนกลีบขมับ ซึ่งมีหน้าที่เกี่ยวข้องกับความทรงจำและอารมณ์ ตัวอย่างเช่น ผู้ป่วยโรคลมชักบางรายอาจมีอาการเดจาวูร่วมด้วย
เดจาวูไม่เป็นอันตราย
เดจาวูเป็นปรากฏการณ์ที่ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ และไม่ได้บ่งชี้ว่าบุคคลนั้นกำลังประสบกับปัญหาทางจิตแต่อย่างใด ในทางกลับกัน บางคนอาจมองว่าเดจาวูเป็นลางบอกเหตุที่ดี ตัวอย่างเช่น บางคนอาจรู้สึกเหมือนเคยฝันถึงเหตุการณ์ที่กำลังเกิดขึ้นอยู่ในปัจจุบันมาก่อน แล้วเหตุการณ์นั้นกลับกลายเป็นจริง ทำให้รู้สึกเหมือนได้โชคลาภ
ตัวอย่างเดจาวู
เดจาวูสามารถเกิดขึ้นได้กับเหตุการณ์ใดๆ ก็ได้ ตัวอย่างเช่น
- เหตุการณ์ในชีวิตประจำวัน เช่น เดินไปตามถนน เจอคนรู้จัก ได้ยินเพลง เป็นต้น
- เหตุการณ์ในฝัน เช่น ฝันถึงเหตุการณ์บางอย่าง แล้วเหตุการณ์นั้นกลับเกิดขึ้นจริง
- เหตุการณ์ที่ไม่เคยเกิดขึ้นจริง เช่น ฝันถึงเหตุการณ์บางอย่างที่แปลกประหลาด และไม่มีทางเกิดขึ้นจริง
วิธีรับมือกับเดจาวู
หากเกิดเดจาวูขึ้น ให้ลองสังเกตว่าเหตุการณ์ที่กำลังเกิดขึ้นอยู่ในปัจจุบันนั้นมีลักษณะอย่างไร มีลักษณะคล้ายกับเหตุการณ์ที่เราเคยพบเจอมาก่อนหรือไม่ หากมีลักษณะคล้ายกัน ก็ให้ลองนึกย้อนกลับไปว่าเคยพบเจอเหตุการณ์นั้นที่ไหนและเมื่อใด หากนึกไม่ออก ก็ให้ปล่อยวางไป ไม่ต้องคิดมาก เพราะเดจาวูเป็นปรากฏการณ์ที่พบได้ทั่วไป และไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ
