ชาวเขาเผ่าเมี่ยน หรือที่เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า เย้า เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อาศัยอยู่ในบริเวณรอยต่อของหลายประเทศ ได้แก่ จีน เวียดนาม ลาว พม่า และไทย ในประเทศไทย ชาวเขาเผ่าเมี่ยนส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในภาคเหนือตอนบน กระจายอยู่ตามจังหวัดเชียงราย พะเยา และน่าน
ชาวเขาเผ่าเมี่ยนมีประวัติศาสตร์อันยาวนาน เชื่อว่ามีถิ่นกำเนิดอยู่ทางตะวันออกของมณฑลไกวเจา ยูนนาน หูหนาน และกวางสีในประเทศจีน ต่อมาได้อพยพลงมาทางใต้ เข้าสู่เวียดนามเหนือ ตอนเหนือของลาว และทางตะวันออกของพม่าบริเวณรัฐเชียงตุงและภาคเหนือของไทย
ชาวเขาเผ่าเมี่ยนมีวัฒนธรรมและประเพณีที่โดดเด่น สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน วัฒนธรรมที่สำคัญ ได้แก่
- ภาษาเมี่ยน เป็นภาษาตระกูลออสโตรเอเชียติก มีเสียงวรรณยุกต์ 5 เสียง ชาวเขาเผ่าเมี่ยนแต่ละกลุ่มย่อยจะมีภาษาพูดที่แตกต่างกันไป
- การแต่งกาย ชาวเขาเผ่าเมี่ยนมีการแต่งกายที่งดงามแตกต่างกันไปตามกลุ่มย่อย ผู้หญิงชาวเขาเผ่าเมี่ยนจะแต่งกายด้วยผ้าซิ่นปัก สวมเสื้อแขนยาว สวมเครื่องประดับเงินจำนวนมาก ผู้ชายชาวเขาเผ่าเมี่ยนจะแต่งกายด้วยเสื้อแขนสั้น สวมกางเกงขายาว สวมหมวก
- ประเพณีการแต่งงาน ชาวเขาเผ่าเมี่ยนนิยมแต่งงานแบบคลุมถุงชน ฝ่ายชายจะต้องจ่ายสินสอดให้กับฝ่ายหญิง พิธีแต่งงานจะจัดขึ้นที่บ้านฝ่ายหญิง
ประเพณีการฝังศพ ชาวเขาเผ่าเมี่ยนนิยมฝังศพไว้ใต้ถุนบ้าน พิธีฝังศพจะจัดขึ้นอย่างเรียบง่าย
ชาวเขาเผ่าเมี่ยนมีอาชีพหลักคือการทำไร่เลื่อนลอย ปลูกข้าว ข้าวโพด มันฝรั่ง พริก ฝ้าย และอื่นๆ นอกจากนี้ ชาวเขาเผ่าเมี่ยนยังเลี้ยงสัตว์ เช่น ม้า หมู และไก่
ในปัจจุบัน ชาวเขาเผ่าเมี่ยนยังคงรักษาวัฒนธรรมและประเพณีดั้งเดิมของตนไว้อย่างเหนียวแน่น อย่างไรก็ตาม ชาวเขาเผ่าเมี่ยนจำนวนไม่น้อยได้อพยพลงมาอาศัยอยู่ในเมืองเพื่อหางานทำ ส่งผลให้วัฒนธรรมและประเพณีบางอย่างของชาวเขาเผ่าเมี่ยนเริ่มเปลี่ยนแปลงไป
ชาวเขาเผ่าเมี่ยนเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีความสำคัญทางวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ สมควรได้รับการอนุรักษ์และส่งเสริมให้คงอยู่ต่อไป
