ประวัติความเป็นมาของชาวจีนฮ่อ หรือ จีนยูนนาน
ชาว จีนยูนนาน จากมณฑลยูนนานได้เดินทางค้าขายระหว่างจีนตอนใต้กับเมือง ต่าง ๆ ในรัฐฉาน ล้านนา และ พม่า มีชื่อเรียกในภาษาล้านนาว่า “ฮ่อ” หมายถึงชาวจีนซึ่งอยู่ที่มณฑลทางใต้ของจีน พม่า เรียก จีนภูเขา ชาวจีนที่ส่วนหนึ่งที่อาศัยอยู่ทางตอนเหนือของ ประเทศไทย นั้นคนไทยหรือคนล้านนารู้จักกันดีว่าเป็น “จีนฮ่อ” หรือ “คนฮ่อ” ดังนั้นคนจีนมีมาจากภูเขาทางตอนเหนือของประเทศไทยใน ปัจจุบันจึงเรียกว่า จีนฮ่อและพม่าเรียกว่า “จีนภูเขา” (ภูวดล, 2549, 503)
ชาว ฮ่อ เป็นคนซื่อสัตย์ ชอบใช้ความคิด สุขุม รักพวกพ้อง ขยันในการงาน พูดน้อย เคร่งครัดต่อจารีตประเพณี
ภาษาของชาว จีนฮ่อ
ภาษาที่ใช้ในชีวิตประจําวันคือ ภาษาจีน อิ่นหน่านหว่า ในตระกูลจีน-ทิเบต ในกลุ่มภาษาจีนแมนดาริน ตะวันตกเฉียงใต้
ลักษณะบ้านเรือน
ชาว จีนยูนนาน นิยมตั้งบ้าน เรือนที่ล้อมรอบด้วยภูเขา อยู่กันเป็นกลุ่ม ไม่มีชนชาติอื่นเข้าไปตั้งบ้านเรือนอยู่ปะบน การปลูกบ้านของชาวฮ่อ จะใช้ดินมาปั้นเป็นก้อน ๆ โดยไม่ต้องเผาไฟ ทำเป็นอิฐก่อกันเป็นตึก 2 ชั้นเตี้ย ๆ ข้างบนทึบ ชายคายื่นล้ำลงมาเพื่อกันไม่ให้ฝนสาดฝาพังทลาย และเพื่อป้องกันอิฐดิบนั้น ชาวฮ่อ จึงใช้ปูนผสมดินเหนียวกับทรายฉาบนอกอีกชั้นหนึ่ง
การแต่งกาย
ผู้ชายสวมหมวกกลม ๆ ไม่มีปีก แต่มียอดจุกอยู่ตรงกลางเรียกว่า “กะน้าก้วย” เสื้อหลายชั้นชิดต้นคอ ผ่าอกป้ายข้าง หรือผ่าอกกลาง เสื้อยาวใต้เอวเล็กน้อย แขนเสื้อกว้างยาวหุ้มข้อมือ นิยมใช้สีดำมากกว่าสีขาว ใช้กระดุมผ้า กางเกงขากว้าง ผู้หญิงไว้ผมมวย แต่งกายคล้ายชาย แต่ผ่าอกป้ายมาทางไหล่ข้างซ้าย ติดกระดุมผ้าใต้รักแร้ ใช้ผ้าสีขาวสับด้วยแถบชายผ้าใหญ่สีดำ
วัฒนธรรม ประเพณี
ชาวจีนยูนนานมีงานปีใหม่เช่นเดียวกันกับจีน มีการเซ่นไหว้เจ้าที่ด้วยอาหาร ผลไม้ จุดประทัด ทุกคนต่างหยุดงาน และแต่งกายสวยงามเลี้ยงสุราอาหาร ให้ของขวัญแก่กัน มีการไหว้บิดามารดาหรือสามีภรรยาที่ล่วงลับไปแล้ว
การขึ้นบ้านใหม่
จะมีการเซ่นเจ้าอย่างแบบจีนโดยเอาผ้าผืนใหญ่ มาเขียนตัวอักษรจีนปิดไว้บนขื่อและประตู ห้อยชายลง เจ้าของบ้านจะฆ่าหมู ไก่ เป็ด และแพะ ปรุงเป็นอาหารเลี้ยงชาวบ้าน คนเฒ่าคนแก่มารับประทานน้ำชา อาหาร มีการเล่นละครแบบยูนนานคล้าย ๆ งิ้ว
ศาสนา ความเชื่อ และพิธีกรรม
ชาวจีนยูนนาน มีการนับถือสามศาสนาหลักคือ พุทธ คริสต์ และอิสลาม ในประเทศไทย สามารถแบ่งกลุ่มตามความเชื่อทางศาสนาได้ 3 กลุ่มใหญ่ ๆ ได้แก่
- ฮั่นเจียว เป็นกลุ่ม ที่นับถือศาสนาพุทธ นิกายมหายานผสมลัทธิเต๋า มีศาลเจ้า และในบ้านจะมีหิ้งบูชาบรรพบุรุษ
- หุยเจียว เป็นกลุ่มที่นับถือศาสนาอิสลาม มีมัสยิด หรือสุเหร่า เพื่อประกอบพิธี
- จีตู๋เจียว เป็นกลุ่มที่นับถือศาสนาคริสต์ มีโบสถ์ เป็นศาสนสถานที่ใช้เพื่อทำพิธีกรรมในหมู่บ้าน
- และความเชื่อ เรื่องสิ่งสักการบูชา 5 ประการ ได้แก่ ฟ้า ดิน กษัตริย์ บิดา มารดา และครู สีแดงเป็นสีมงคล การบูชาผีเรือนจะทำให้ผู้บูชาอยู่เย็นเป็นสุข กระดูกไก่สามารถใช้ทำนายโชคชะตา อนาคตและความรุ่งเรืองของบุคคลได้ ความเชื่อเกี่ยวกับธรรมชาติ และชีวิตหลังความตาย
ชาวจีนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ปฏิบัติงาน โครงการหลวง ได้แก่
- สถานีเกษตรหลวงอ่างขาง อ.ฝาง จ.เชียงใหม่
- ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแกน้อย อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่
- ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงหนองหอย อ.แม่ริม จ.เชียงใหม่
- ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงหมอกจ๋าม อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่
- ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยน้ำขุ่น อ.แม่สรวย จ.เชียงราย
- ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงปางดะ อ.สะเมิง จ.เชียงใหม่
- ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแม่ปูนหลวง อ.เวียงป่าเป้า จ.เชียงราย
- ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแม่แฮ อ.แม่วาง จ.เชียงใหม่
